Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng mềm vô cùng quan trọng đối với con người. Kỹ năng này được coi trọng cả trong môi trường làm việc và môi trường giáo dục. Vậy kỹ năng tư duy phản diện thường bao gồm những kỹ năng quan trọng nào? Hãy cùng sum.vn tìm hiểu về 5 kỹ năng tư duy phản biện quan trọng nhất qua bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Tư duy phản biện là gì?
Tư duy phản biện là “những suy nghĩ mang tính chất phản ánh có lý lẽ về việc tin vào điều gì hay làm điều gì”. Trong phạm vi khái niệm triết học của lý thuyết phản biện xã hội, tư duy phản biện thường được hiểu là sự gắn bó với chính trị và thực tiễn xã hội trong việc tham gia dân chủ, là ước muốn hình dung ra hoặc mở ra các quan điểm khác mà ta có thể chọn lựa; là ước muốn kết hợp những quan điểm mới hoặc những quan điểm cũ đã cải biến vào hành động và cách tư duy của con người, cũng như mong muốn thúc đẩy khả năng phản biện của người khác.
Tư duy phản biện là một quá trình tư duy nhằm chất vấn những giả thiết hoặc giả định. Đó là cách giúp khẳng định một nhận định nào đó là đúng hay sai. Tư duy phản biện là yếu tố quan trọng của những nghề nghiệp chuyên môn. Nó là một phần của quá trình giáo dục và có tầm quan trọng đáng kể với sự tiến bộ của sinh viên thông qua đào tạo bậc đại học.
2. Vai trò của tư duy phản biện
Tư duy phản biện cần thiết cho tất cả lĩnh vực
Dù bạn làm trong lĩnh vực, ngành nghề nào thì khả năng tư duy phản biện cũng vô cùng cần thiết và quan trọng. Vì khả năng suy nghĩ rõ ràng, đưa ra lập luận sắc bén sẽ giúp cho nhiều vấn đề được giải quyết đúng đắn. Có thể coi đó như là “tài sản” quý giá, giúp bạn trở thành người lãnh đạo giỏi. Đặc biệt, nếu như làm việc trong lĩnh vực tài chính, giáo dục, pháp lý hay quản trị thì tư duy phản biện hiển nhiên vô cùng quan trọng.
Tư duy phản biện thúc đẩy nền kinh tế tri thức
Nền kinh tế mới với sự phát triển ngày càng nhanh của công nghệ thông tin đặt ra những nhu cầu ngày càng cao vào kỹ năng tư duy của con người. Cụ thể là khả năng tư duy phản biện, phân tích thông tin, vận dụng trí óc linh hoạt, tích hợp các nguồn kiến thức đa dạng vào giải quyết vấn đề. Các kỹ năng này giúp con người tạo ra nhiều cải tiến mới, thúc đẩy phát triển nền kinh tế hiện đại.
Tư duy phản biện cải thiện giúp kỹ năng thuyết trình và ngôn ngữ
Việc nói hay thuyết trình chính là việc sắp xếp từ ngữ và diễn đạt bằng lời nói. Tư duy phản biện hay suy nghĩ có hệ thống, rõ ràng có thể cải thiện cách mà chúng ta diễn đạt các ý tưởng và phân tích cấu trúc logic của văn bản. Nó giúp chúng ta tăng khả năng diễn đạt, trình bày và hiểu rõ những gì đã được viết.
Tư duy phản biện thúc đẩy sáng tạo
Sáng tạo không chỉ là suy nghĩ ra các ý tưởng mới lạ mà ý tưởng sáng tạo cần phải hữu ích, giải quyết được vấn đề và không có nhiều rủi ro khi áp dụng. Tư duy phản biện có vai trò cốt lõi trong việc đánh giá những ý tưởng mới, chọn lựa các ý tưởng tốt nhất và điều chỉnh nếu như cần thiết để cho ý tưởng sáng tạo được hoàn hảo hơn.
Tư duy phản biện giúp phản chiếu bản thân (self-reflection)
Để kiểm soát, làm chủ cuộc sống và khiến cho nó trở nên có ý nghĩa hơn thì chúng ta cần nhận dạng rõ giá trị bản thân và tỉnh táo khi ra quyết định. Tư duy phản biện giúp chúng ta nhìn nhận bản thân một cách khách quan từ góp ý của người khác và điều chỉnh bản thân theo hướng tốt hơn.
3. 5 kỹ năng tư duy phản biện quan trọng
Quan sát (Observation)
Kỹ năng quan sát là điểm khởi đầu của tư duy phản biện. Những người tinh ý có thể nhanh chóng xác định và cảm nhận vấn đề mới. Họ còn có thể dự đoán trước về khả năng xảy ra vấn đề trong tương lai dựa trên những kinh nghiệm cá nhân.
Bạn có thể cải thiện kỹ năng quan sát của mình bằng cách giảm tốc độ xử lý thông tin, tập chú ý hơn đến môi trường xung quanh. Một vài kỹ thuật hữu ích gồm có viết nhật ký, thực hành chánh niệm (mindfulness), lắng nghe tích cực (active listening),… để đánh giá những gì bạn đang nhìn hay nghe thấy.
Phân tích (Analysis)
Sau khi xác định vấn đề bạn cần thực hành phân tích. Khả năng phân tích và đánh giá tình huống đòi hỏi bạn phải biết những thông tin, dữ kiện nào là thực sự quan trọng. Điều này cũng gồm cả việc tìm hiểu những nghiên cứu khách quan, đặt câu hỏi để bảo đảm dữ liệu đó là chính xác.
Kỹ năng phân tích có thể được cải thiện nhờ vào việc tiếp nhận những kinh nghiệm mới. Chẳng hạn, bạn có thể đọc sách về một khái niệm mới, hay tham gia một lớp học toán trực tuyến nhằm thúc đẩy bản thân suy nghĩ theo các ý tưởng và phương hướng mới. Làm như vậy sẽ giúp bạn phát triển kỹ năng diễn giải thông tin mới, đưa ra quyết định dựa vào những phân tích logic.
Suy luận (Interference)
Suy luận là khả năng đưa ra kết luận về các thông tin mà bạn có được. Quá trình này đòi hỏi bạn phải đưa ra những câu trả lời dựa trên thông tin hạn chế. Chẳng hạn, một thợ sửa xe cần phải tìm ra được lý do làm cho động cơ xe không hoạt động mà không có sẵn những thông tin cần thiết.
Bạn có thể cải thiện kỹ năng suy luận thông qua việc tập trung đưa ra những phỏng đoán có cơ sở – thay vì vội vàng đưa ra kết luận. Điều này đòi hỏi bạn phải tìm kiếm càng nhiều manh mối càng tốt (dữ liệu, hình ảnh hay báo cáo) nhằm phục vụ cho mục đích đánh giá vấn đề. Bạn nên xem xét cẩn thận toàn bộ thông tin trước khi đưa ra quyết định.
Giao tiếp (Communication)
Kỹ năng giao tiếp đóng vai trò vô cùng quan trọng khi cần thảo luận và giải thích vấn đề, cũng như những giải pháp khả thi với đồng nghiệp và những bên liên quan. Đây là kỹ năng mềm cần thiết cho nhiều mục đích trong công việc, bao gồm phát triển tư duy phản biện.
Bí quyết nâng cao khả năng giao tiếp là tham gia thảo luận với những người có quan điểm khác biệt về một chủ đề nhất định. Ngoài ra, cần duy trì những thói quen giao tiếp tốt như: tập giải thích ý tưởng của bạn một cách bình tĩnh và có chứng cứ, lắng nghe tích cực để cố gắng hiểu quan điểm của người khác. Đây sẽ là tiền đề giúp cho bạn đánh giá giải pháp hiệu quả hơn với đồng nghiệp của mình.
Xem thêm: Kỹ năng giao tiếp là gì? Những kỹ năng cơ bản cần phải có
Giải quyết vấn đề (Problem-solving)
Sau khi đã xác định được vấn đề, phân tích và khám phá những biện pháp khắc phục khả thi thì bước cuối cùng cần làm đó chính là thực thi giải pháp đã thống nhất trước.
Kỹ năng giải quyết vấn đề (problem solving) đòi hỏi vận dụng tư duy phản biện để thống nhất được giải pháp tốt nhất, cũng như hiểu được liệu giải pháp này có đem đến hiệu quả hay không.
Bạn có thể cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua việc học hỏi thêm kiến thức trong ngành. Xử lý vấn đề tại nơi làm việc sẽ dễ dàng hơn nếu như bạn có hiểu biết sâu sắc về ngành nghề của mình. Bên cạnh đó, bạn nên dành thời gian quan sát cách mà mọi người xung quanh giải quyết những vấn đề trong công việc.
4. Tại sao cần có tư duy phản biện?
Kích thích tinh thần học hỏi
Một người có khả năng này chắc chắn sẽ không ngừng học hỏi những điều mới trong cuộc sống. Họ luôn tò mò và thích khám phá những thứ mà bản thân chưa biết đến. Hàng loạt câu hỏi vì sao sẽ được sinh ra và tư duy phản biện sẽ kích thích họ đi tìm câu trả lời cho chúng.
Khả năng đưa ra quyết định chính xác, nhanh chóng
Cuộc sống hàng ngày làm cho chúng ta phải tự đưa ra nhiều quyết định lớn nhỏ. Có nhiều quyết định khó khăn mà bạn phải suy nghĩ nhiều hơn và đưa ra chọn lựa đúng đắn. Lúc này, tư duy phản biện sẽ giúp bạn có suy nghĩ sáng suốt, độc lập và có thể nhận định vấn đề dựa vào kinh nghiệm của bản thân.
Hình thành các lập luận thuyết phục
Tư duy phản biện giúp bạn tạo ra những lập luận thuyết phục dựa trên bằng chứng thực tế. Nó cho phép bạn trình bày một quan điểm khách quan thông qua nhiều góc độ khác nhau. Lập luận chỉ thể hiện quan điểm mà không có bằng chứng rõ ràng thường dễ dàng bị loại bỏ. Kỹ năng này vô cùng hữu ích khi tranh luận, viết luận hay thuyết phục người khác.
Lời kết
Trên đây là tổng hợp những thông tin cơ bản về tư duy phản biện và 5 kỹ năng quan trọng của tư duy phản biện. Hy vọng với những thông tin trên đây có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về kỹ năng mềm tối quan trọng này.
Dương Cảm – Tổng hợp, Chỉnh sửa
(Nguồn tham khảo: vieclam.thegioididong.com, jobsgo.vn, luatminhkhue.vn)