Phương pháp tư duy là kỹ năng mềm vô cùng quan trọng, không chỉ riêng với học sinh, sinh viên cũng cần nên quan tâm và rèn luyện kỹ năng này. Vậy phương pháp tư duy nào là tốt nhất. Hãy cùng sum.vn tìm hiểu về 6 phương pháp tư duy qua bài viết dưới đây.
1. Tư duy là gì?
Tư duy là từ ngữ chỉ có những hoạt động của tinh thần, đem lại những cảm giác sửa đổi và cải tạo lại thế giới thông qua các hoạt động về vật chất, làm cho con người có thể nhận thức đúng đắn về các sự vật xung quanh đồng thời có cách ứng xử với nó, là sự phản ánh quá trình nhận thức ở một trình độ cao, sự nhận thức một cách khái quát, tích cực, gián tiếp và sáng tạo về thế giới qua các khái niệm, phán đoán.
Tư duy có khả năng khái quát hóa về sự trìu tượng vì tư duy mới có thể khái quát được bản chất, quy luật của các sự việc, hiện tượng. Do đó, tư duy có thể mang đến cho con người được những tri thức về thế giới và các sự vật, hiện tượng trong thế giới một cách gián tiếp.
Tư duy là một quá trình sáng tạo giúp con người có thể học hỏi và rèn luyện để có tri thức và biết nhận biết về vấn đề và cách giải quyết những vấn đề đó. Nói chung là tư duy của não bộ sẽ vận hành với những kỹ năng học được có thể giúp trí thông minh được nuôi dưỡng và phát triển mà ở đó con người dùng để suy nghĩ , xem xét, giải quyết những sự vật và hiện tượng trong cuộc sống.
2. Vai trò của tư duy
Tư duy có vai trò đặc biệt rất quan trọng đối với các hoạt động thực tiễn cũng như đối với các hoạt động nhận thức của con người. Tư duy có thể giúp con người nhận thức được quy luật khách quan từ đó có thể dự kiến một cách khoa học hơn về xu hướng phát triển của sự vật, hiện tượng và có kế hoạch về biện pháp cải tạo hiện thực khách quan.
Có thể nói, khả năng tư duy là một trong những kỹ năng có giá trị nhất, có tính ứng dụng cao nhất mà mỗi người cần có để học tập và làm việc có hiệu quả hơn. Bởi ngày nay với sự phát triển của công nghệ và tri thức cao thì người ta làm việc dựa trên kỹ năng về tư duy, mà không cần dùng nhiều cơ bắp vào công việc. Mỗi người cần phải vận dụng những tri thức, kỹ năng và kinh nghiệm của bản thân vào công việc của mình làm để có thể mang lại kết quả tốt hơn và có hiệu quả cao hơn.
Xem thêm: Kỹ năng lắng nghe là gì? Những nguyên tác trong kỹ năng lắng nghe
3. Các phương pháp tư duy
Phương pháp Tư duy hội tụ
Tư duy hội tụ là quá trình đưa ra các đáp án chính xác nhất cho một câu trả lời bằng cách sử dụng trí nhớ và các tài nguyên xung quanh chúng ta, hay logic.
Phương pháp tư duy này không yêu cầu quá nhiều về sự sáng tạo hay tư duy đường vòng (lateral thinking). Phương pháp này không phải là một cách tốt nhất để giải quyết được những vấn đề phức tạp hay yêu cầu về tính sáng tạo cao. Thay vào đó thì nó sử dụng được những quy trình suy nghĩ thẳng thắn. Một người với tư duy hội tụ chỉ cần áp dụng được những phương thức sẵn có và ghi nhớ về kiến thức để có thể tìm ra được câu trả lời đúng.
Tư duy về hội tụ thường được sử dụng cho những bài kiểm tra tiêu luận hay bài kiểm tra trắc nghiệm. Những dạng bài kiểm tra này thường chỉ đơn giản là đánh giá về kiến thức của chúng ta và khả năng ứng dụng lượng kiến thức này vào những trường hợp đơn giản hoặc logic.
Những yếu tố chính để có được những kỹ năng tư duy về hội tụ là tốc độ, sự chính xác và logic.
Phương pháp Tư duy phân tích
Tư duy phân tích, hay còn được gọi là tư duy phân nhánh, hay là sự đối lập của tư duy hội tụ. Phương pháp này bao gồm về việc đưa ra các giải pháp hoặc đường lối hay ý tưởng mới khi không có bất cứ đáp án nào đúng để chọn. Những câu hỏi như “Tôi nên học tập để trở thành một bác sĩ hay luật sư” không thể có được một câu trả lời đơn giản. Bạn cũng có thể giỏi cả hai thứ, vì cả hai công việc này đều có thể đem đến cho bạn hạnh phúc và một đời sống viên mãn hơn. Vì vậy, bạn sẽ lựa chọn như thế nào?
Để có thể đưa ra được lời giải cho những câu hỏi không có câu trả lời rõ ràng, vì vậy bạn cần phải tách rời các khả năng có thể xảy ra và phân tích từng khả năng một. Lập một danh sách ưu và nhược điểm, sơ đồ Venn, hay một bảng để có thể liệt kê được các lựa chọn và cân nhắc lần lượt từng sự lựa chọn.
Phương pháp Tư duy phản biện
Phương pháp tư duy phản biện là “phê bình” dựa trên các vốn hiểu biết của bạn.
Tư duy phản biện là bao gồm phân tích điều gì đó để có thể đưa ra được nhận xét về nó. Một người với tư duy phản biện sẽ không đưa ra được nhận định chỉ bằng những lời nói suông. Phương pháp tư duy phản biện là “phê bình” những gì bạn có thể đang nhìn thấy, thông qua kiến thức của bạn.
Những người tư duy phản biện là trải qua 3 quy trình để có thể phát triển được nhận thức và mang tính phản biện về một vấn đề.
Suy luận
Quá trình suy luận là cần có những kỹ năng tư duy phản biện để có thể đưa ra được kết luận dựa trên những thông tin được cung cấp. Bạn có tất cả những thông tin cần có để có thể đưa ra được một kết luận rõ ràng về một chủ đề.
Ví dụ như, một bác sĩ xét nghiệm máu để có thể xác định được số liệu của một người có nhiễm virus không. Khi xét nghiệm máu dương tính, thì chúng ta có thể phải suy luận thật kỹ rằng người đó có chắc chắn đã nhiễm virus. Suy luận là một kỹ năng tuyệt vời để có thể sử dụng nếu bạn cần giải quyết một số vấn đề.
Khái quát hóa
Khám phá được yêu cầu của những kỹ năng tư duy về phản biện để đưa ra kết luận dựa trên sự khái quát một chủ đề. Khi bạn không có tất cả những thông tin chính xác. Tuy nhiên, nếu bạn tư duy phản biện và nhận ra được những xu hướng, manh mối và một phương thức. Thì điều này sẽ giúp bạn có thể đưa ra được câu trả lời.
Ví dụ như, bạn đến bác sĩ khám vì có dấu hiệu sốt hay hắt hơi và ho. Bác sĩ không làm xét nghiệm, nhưng họ sẽ đoán rằng bạn bị cúm A vì những triệu chứng của bạn khá giống với căn bệnh này.
Suy đoán
Suy đoán là yêu cầu những kỹ năng này tư duy để có thể đưa ra được kết luận dựa trên rất ít thông tin. Bạn không thể chắc chắn về các câu trả lời của mình, nhưng bạn có thể sử dụng tư duy phản biện và đưa ra một phán đoán dựa trên các kinh nghiệm. Ví dụ như, nếu bạn thấy một con gà nằm trên mái nhà. Phán đoán logic nhất sẽ là con gà bay lên từ một cái cây nào đó và từ đó bay lên mái nhà. Nhưng bạn sẽ không chắc chắn về đáp án này.
Phương pháp Tư duy sáng tạo
Phương pháp tư duy sáng tạo là đưa ra được những ý kiến mới về một chủ đề không mới.
Tư duy sáng tạo là tư duy về số một chủ đề theo một cách khác thường sẽ trái với thông lệ để có thể đưa ra được những ý kiến mới về một chủ đề không mới. Một người tư duy sáng tạo họ sẽ cố gắng giải quyết được vấn đề từ một góc nhìn nào đó mà chưa bao giờ xuất hiện trước đây.
Dù tư duy sáng tạo nghe có vẻ không được logic, nhưng thực ra phương pháp tư duy này là động lực mạnh mẽ sẽ giúp cho sự phát triển của con người. Những người tư duy sáng tạo sẽ nhận ra được khoảng trống trong một thị trường hay tìm ra cách mới, nhanh hơn và dễ dàng hơn để làm việc. Khi họ đưa ra ý tưởng mới mẻ, độc đáo để có thể tiếp cận được một vấn đề, cách thức của họ có thể sẽ trở thành một cách làm chính thống hoặc được mọi người chấp nhận.
Phương pháp Tư duy tổng hợp
Dựa trên logic.
Tên gọi khác: Tư duy phản biện, tư duy theo chiều dọc, tư duy phân tích hoặc tư duy tuyến tính.
Tổng quan: “Tư duy tổng hợp là một thuật ngữ được đặt ra bởi Joy Paul Guilford ‘(người cũng đã đặt ra cho thuật ngữ cách suy nghĩ ‘ngược lại ‘,’Tư duy phân tích’).
‘Nó thường có nghĩa là có khả năng đưa ra được câu trả lời “đúng” cho các câu hỏi tiêu chuẩn hoặc không đòi hỏi nhiều về sự sáng tạo, ví dụ như trong hầu hết các nhiệm vụ trong trường học và các bài kiểm tra về trắc nghiệm sẽ được chuẩn hóa về trí thông minh.
Tư duy về tổng hợp thường sẽ được sử dụng để kết hợp với tư duy phân tích.
Tư duy tổng hợp là suy nghĩ tập trung vào việc tìm và đưa ra được một câu trả lời duy nhất hoặc được thiết lập tốt nhất cho một vấn đề nào đó.
- Tư duy tổng hợp sẽ được sử dụng như một công cụ trong việc giải quyết được vấn đề sáng tạo. Khi một cá nhân đang sử dụng việc tư duy phê phán để có thể giải quyết được vấn đề, họ có thể có các ý thức sử dụng các tiêu chuẩn hoặc xác suất để đưa ra được các phán đoán chính xác nhất.
- Điều này sẽ trái ngược với suy nghĩ phân tích khi các phán đoán được trì hoãn trong khi tìm kiếm và chấp nhận được nhiều giải pháp khả thi hơn.
Phương pháp Tư duy đột phá
Dựa trên cả hai kiểu tư duy là tổng hợp và phân tích.
Tên gọi khác như: ‘Thinking Outside the Box’.
Tổng quan là: “Tư duy đột phá là giải quyết được các vấn đề thông qua một cách để tiếp cận gián tiếp và sáng tạo, sử dụng lập luận không rõ ràng và liên quan đến những ý tưởng ngay. Những lập luận không có được bằng cách chỉ sử dụng từng bước để có thể lập luận logic trên các trang truyền thống. Để hiểu về tư duy đột phá thì cần phải so sánh được nó với tư duy phê phán.
Tư duy phê phán chủ yếu là quan tâm đến việc đánh giá được các giá trị của các thông tin và tìm kiếm được các lỗi. Tư duy đột phá là quan tâm hơn đến các “giá trị tác động” của các nhận định và ý tưởng. Một người có thể sử dụng được tư duy đột phá để có thể chuyển từ một ý tưởng đã biết để có thể tạo ra được những ý tưởng mới.
Mỗi phương pháp đều có những điểm vượt trội của riêng mình. Tùy vào từng trường hợp mà bạn nên lựa chọn các phương pháp thích hợp nhất. Tuy nhiên, để dễ dàng thấy rằng, hai phương pháp tư duy hội tụ và phân tích là hai phương pháp nền tảng. Khi đã thành thạo được hai phương pháp này thì bạn mới có thể vận dụng tốt được hai phương pháp còn lại.
Lời kết
Trên đây là tổng hợp những thông tin cơ bản về phương pháp tư duy, vai trò của tư duy cũng như 6 phương pháp tư duy cần có của con người. Hy vọng với những thông tin trên đây có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về những phương pháp tư duy quan trọng này.
Dương Cảm – Tổng hợp, Chỉnh sửa
(Nguồn tham khảo: luathoangphi.vn, vn.got-it.ai, ketnoitrithuc.vn)